چرا اسم شهر تبریز را تبریز گذاشته اند؟
معنای نام یک شهر معمولاً به تاریخ و منشأ آن شهر بستگی دارد. در بسیاری از موارد، نام یک شهر ریشه در زبان محلی دارد و معنای خاصی را نشان میدهد. به عنوان مثال، نام "پاریس" از واژهٔ قدیمی "پاریسیوس" به معنای "قلعهٔ جستجو" گرفته شده است.
اما در برخی موارد، نام یک شهر ممکن است به دلایل تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی یا سیاسی تعیین شود و معنای واضحی نداشته باشد. در این صورت، تعبیر معنای دقیق نام شهر ممکن است کمی مبهم و ناقص باشد. در ادامه هر یک از نظر های غالب و معروف را برسی میکنیم و به سوال معنای تبریز و یا چرا اسم شهر تبریز را تبریز گذاشتند؟ را جواب میدهیم.
نام "تبریز" ریشههای تاریخی و فرهنگی عمیقی دارد و چندین نظریه دربارهٔ منشأ آن وجود دارد. یکی از نظریهها این است که نام تبریز از واژهٔ "تَبرزین" به معنای "محل گرم" یا "محل آب" گرفته شده است که به ویژگیهای جغرافیایی و آب و هوایی این منطقه اشاره دارد. نظریه دیگری نیز وجود دارد که میگوید نام تبریز به زبانهای باستانی و از واژهای به معنای "محل تجمع" یا "محل نشستن" آمده است. در هر صورت، تاریخ و فرهنگ غنی این شهر باعث شده است که نام آن در طول زمان تغییر کند و به شکل کنونی خود برسد.
معنای نام یک شهر معمولاً به تاریخ و منشأ آن شهر بستگی دارد. چرا نام این شهر را تبریز گذاشته اند؟ در بسیاری از موارد، نام یک شهر ریشه در زبان محلی دارد و معنای خاصی را نشان میدهد. به عنوان مثال، نام "پاریس" از واژهٔ قدیمی "پاریسیوس" به معنای "قلعهٔ جستجو" گرفته شده است.
اما در برخی موارد، نام یک شهر ممکن است به دلایل تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی یا سیاسی تعیین شود و معنای واضحی نداشته باشد. در این صورت، تعبیر معنای دقیق نام شهر ممکن است کمی مبهم و ناقص باشد. در ادامه هر یک از نظر های غالب و معروف را برسی میکنیم و به سوال معنای تبریز و یا چرا اسم شهر تبریز را تبریز گذاشتند؟ را جواب میدهیم.
| قدمت تبریز بیشتر است یا اصفهان؟ |

اما در برخی موارد، نام یک شهر ممکن است به دلایل تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی یا سیاسی تعیین شود و معنای واضحی نداشته باشد. در این صورت، تعبیر معنای دقیق نام شهر ممکن است کمی مبهم و ناقص باشد. در این مواقع بازار برای گمانه ها و تعبیر های بی سند داغ میشود. نباید به گفته های بدون منبع معتبر اکتفا کرد. متاسفانه شهر تبریز در تاریخ گذشته خود تهاجم های زیادی را تجربه کرده است. در هر جنگ وتهاجم اقوام متجاوز اسناد زیادی نابود شده و بزرگان زیادی همراه با آثار خود از بین رفته اند. با در نظر گرفتن چنین گذشته مبهمی ... در ادامه سیر تحول نام این شهر را مرور می کنیم.
در جدول زیر هر کدام از نظریه ها در مورد معنای نام تبریز و جواب های که میتوان به تایید و یا رد آنها داد را آورده ایم.
تبریز، یکی از شهرهای تاریخی و مهم ایران، در دورههای مختلف تاریخ به دلیل موقعیت جغرافیاییاش در مسیرهای تجاری و فرهنگی، نقش کلیدیای ایفا کرده است. در دوران امپراطوری روم، تبریز که به نام "تَیْبْریس" (TaybRiz) شناخته میشد، به عنوان یک مرکز مهم تجاری و نظامی مطرح بود. نام "تیبریس" احتمالاً از واژههای باستانی منطقه نشأت گرفته است. این شهر با گذشت زمان تحت تأثیر فرهنگها و زبانهای مختلف قرار گرفته است. برخی محققان اعتقاد دارند که این نام ممکن است ارتباطاتی با واژهی "آب" یا "رودخانه" داشته باشد که اشاره به موقعیت جغرافیایی آن دارد. تبریز در شمال غرب ایران و در دامنههای رشته کوه زاگرس واقع شده است. این شهر همواره نقطهای حیاتی برای ارتباطات فرهنگی و اقتصادی بین تمدنها بوده است؛ زیرا بر سر راه کاروانهایی قرار داشت که از خاورمیانه به سمت اروپا سفر میکردند. در دوران امپراطوری روم، تبریز بخشی از شبکه بزرگ تجارت جهانی بود. کالاهایی مانند ابریشم، ادویهجات و مصنوعات دستی از طریق این شهر منتقل میشدند. تبریز همچنین مکانی برای مبادله فرهنگی میان اقوام مختلف بود. |
قبل از میلاد مسیح، شهر تبریز در متون یونانی به عنوان "تابیرنا" (Taverna) ثبت شده بود. این نام برخی منابع یونانی راجع به شهر تبریز در دوره هخامنشیان و آشوریان اشاره کرده است. همچنین، در برخی متون یونانی دیگر، شهر به عنوان "تاباریس" (Tabaris) نیز ذکر شده است.
|
| نام شهر تبریز ایرانی است و معنای واژه "تبریز" در زبان فارسی نیز قابل شرح است. این نام احتمالاً از دو بخش تشکیل شده است: 1. "تبر" که به معنای "آهن" و "آتش" است. احتمالاً به دلیل وجود معادن آهن در منطقه و یا فعالیتهای صنعتی مرتبط، نام شهر با این واژه انتخاب شده است. 2. پسوند "-یز" یا "-ز" که در زبان فارسی معمولاً به عنوان پسوندی جغرافیایی مورد استفاده قرار میگیرد و به معنای "مکان" یا "منطقه" است. بنابراین، "تبریز" میتواند به معنای "منطقه آهن" یا "مکان آتش" تفسیر شود. |
شهر تبریز در متون ساسانی پس از میلاد به صورت "تبرستان" یا "تبریزتیستان" ذکر شده است. این نام در برخی متون باستانی و ادبیات ساسانی یافت میشود، اما لازم به ذکر است که متون ساسانی معمولاً به زبان پهلوی نوشته میشدند و دقیقاً تاریخ نگارش این نام در این متون قابل تعیین نیست. همچنین در متون پهلوی، نام شهر تبریز به عنوان "تیزارباگ" یا "تیزراباد" ذکر شده است. این نامها در بعضی از متون پهلوی قدیمی به عنوان نام شهر تبریز استفاده میشود. برای مثال، نام شهر تبریز در متون پهلوی در کتاب "بوستانساد" یا "Bundahishn" ذکر شده است. بوستانساد یکی از متون مهم و به منظور تبیین افسانههای زرتشتی نوشته شده در زبان پهلوی است. Bundahishn (بندۀشن) یک کتاب مقدس است که در ایران باستان نوشته شده است. بندۀشن، به معنای "اصول ایجاد" میباشد و یکی از مهمترین منابع دین زرتشتی است. این کتاب دربارهٔ خلقت جهان، تاریخ و آغاز زمان، شیاطین و جن، پادشاهان افسانهای و مباحث دیگر از جمله اعتقادات زرتشتیان به حیات بعد از مرگ، جهنم و بهشت و قوانین اجتماعی است. بندۀشن به زبان پهلوی نوشته شده است که زبانی ایرانی باستانی است و متن اصلی آن به حدود قرن هفتم میلادی برمیگردد. البته، نسخههایی از این کتاب به زبان فارسی وجود دارد که در دورهٔ اسلامی ترجمه شده است. نویسندهٔ بندۀشن نامشخص است و تاریخ نگارش دقیق آن نیز مشخص نیست. اما برخی منابع آن را به دورهٔ ساسانیان (حدود قرن پنجم تا هفتم میلادی) تعلق میدهند. بندۀشن یکی از مهمترین منابع برای درک اعتقادات و اسطورههای زرتشتیان است و تأثیر زیادی بر روی فرهنگ و ادبیات ایرانی داشته است. |
| بعد از اسلام، شهر تبریز همچنان به نام خودش شناخته میشد. تغییر نامهایی که برخی منابع مطرح میکنند، مربوط به دورههای قبل اسلام یا زمانهایی پس از آن است. اما در اکثر منابع تاریخی و جغرافیایی اصلی، نام تبریز به عنوان نام رسمی این شهر در طول تاریخ حفظ شده است. |
| در زبان پهلوی، معنای نام "تبریز" به "شهرگرم" یا "شهرگرمکننده" منسوب میشود. در این زبان، "تبار" به معنای "گرم" و "یز" به معنای "شهر" استفاده میشود. بنابراین، "تبریز" به معنای "شهری که گرم است" یا "شهری که مردم را گرم میکند" تفسیر میشود. ارجاعات تاریخی نیز نشان میدهد که تبریز از دوران باستان به عنوان یکی از شهرهای مهم و پرجمعیت در ایران شناخته شده است. |
زبیده، همسر هارون الرشید، یکی از شخصیتهای تاریخی مهم در دوره عباسیان است. بر اساس برخی روایتها، او در تأسیس و توسعه شهر تبریز نقش داشته است. گفته میشود که او برای زیباسازی و توسعه این شهر تلاش کرده و در نامگذاری آن نیز تأثیرگذار بوده است. به هر حال، تاریخ دقیق و جزئیات این نقش ممکن است متفاوت باشد و نیاز به بررسی بیشتر منابع تاریخی دارد. زبیده زن هارون الرشید، در سفری به این شهر مریض میشود و با استراحت در هوای خنک و لطیف آن بهبود می یابد. البته برای راستی آزمایی این ادعا و کمی جستجو در منابع تاریخی، نتیجه کاملا بر عکسی به دست می آید. اینکه در منابع تاریخی بعد از ورود اسلام به ایران، یعنی در حدود ۱۵۰ سال قبل از تولد زبیده بنت جعفر، نام تبریز بارها یاد شده است. پس این نظر مردود میباشد. |
| این مطلب به زودی تکمیل خواهد شد |
| در زمان خلافت عباسیان، نام شهر تبریز در منابع تاریخی به عنوان "تبريز" ، "طبريز" و "تبرز" ثبت شده است.منابع تاریخی از دوره خلافت عباسیان که به نام شهر تبریز اشاره میکنند، دربرگیرنده اسناد مکتوب، شعر، روایات تاریخی و سفرنامهها هستند. مثلاً در کتاب "تاریخ مسالک و ممالک" از ابن خلدون، نام شهر تبریز به صورت "تبرز" ذکر شده است. همچنین در تاریخ مشروطه میرزا تقی خان، نام شهر به شکل "طبريز" نوشته شده است. به طور کلی، تلفظ و نوشتار نام شهر تبریز در منابع تاریخی بستگی به دوره و زبان استفاده شده توسط نویسنده دارد. |
| اگر اطلاعاتی در باب چرا نام این شهر را تبریز گذاشته اند دارید... در قسمت نظرات ما را هم مطلع کنید. |















































_mpu1.png)





